Działalność piśmiennicza duchowieństwa diecezji

częstochowskiej

w latach 1925 – 1939

Wstęp

Diecezja częstochowska powstała w dniu 28 października 1925 r. na mocy bulli Piusa XI „Vixdum Poloniae unitas”. Od tego czasu do wybuchu II wojny światowej przez diecezję tę przeszło 473 księży. Niektórzy z nich poza działalnością duszpasterską wykazywali także aktywność na polu piśmienniczym. Wymagała ona jednak odpowiednich predyspozycji i należytego przygotowania. Ze względu na ten pierwszy warunek nie wszyscy księża podejmowali tego rodzaju wyzwanie. Co do drugiego, to należy się zgodzić, iż właściwe kompetencje nabywali oni w środowiskach akademickich, lecz w całym procesie kształcenia nie przygotowywano ich do pracy pisarskiej. Osobną grupę w tej dziedzinie tworzyli ci kapłani, którzy byli związani z uczelniami wyższymi poprzez studia specjalistyczne lub pracę naukową. To właśnie tam zdobywali dalsze przygotowanie naukowe i metodologiczne. Doświadczenia te później sprzyjały prowadzeniu przez nich piśmiennictwa naukowego. Wśród piszących zdecydowanie większa liczba duchowieństwa zajmowała się piśmiennictwem nienaukowych. Do tego wystarczała jedynie znajomość danego zagadnienia i umiejętność przedstawienia go na piśmie.

Duchowni diecezji częstochowskiej piszący zarówno naukowo, jak i nienaukowo, wyrośli z pewnych tradycji piśmienniczych. Cześć z nich miała już za sobą doświadczenia pisarskie z poprzednich diecezji. Wiedli tutaj prym kapłani włocławscy, których artykuły często zamieszczano m.in. na łamach „Kroniki Diecezji Kujawsko – Kaliskiej”. Rozprawy i artykuły naukowe księży częstochowskich ukazywały się drukiem przede wszystkim w wydawnictwach uniwersyteckich i diecezjalnych. Władze diecezjalne zdecydowanie popierały pisarskie inicjatywy kapłanów. Sam bp Teodor Kubina przywiązywał do tego szczególną wagę, i to nie tylko ze względu na własne inklinacje pisarskie, ale rozumiał znaczenie każdego słowa drukowanego. Był bowiem organizatorem i redaktorem dwóch czasopism. Rozwojowi piśmiennictwa wśród miejscowego duchowieństwa sprzyjało powołanie do istnienia w 1926 r. czasopisma diecezjalnego  „Niedziela”. Na jego łamach były zamieszczane nie tylko artykuły o treści religijnej, ale wiele z nich poruszało problematykę z różnych dziedzin życia. Z czasem wokół tego czasopisma skupiło się grono piszących alumnów i księży, współtworząc umownie tzw. „środowisko Niedzieli”. Kapłani publikowali także w innych czasopismach diecezjalnych (programowych i parafialnych), jednak posiadały one już znacznie węższy profil i zasięg. Poza prasą kościelną niektórzy księża drukowali swoje artykuły w lokalnych gazetach, z których największą popularnością cieszył się „Goniec Częstochowski”.

Systematyzując zagadnienia podejmowane w działalności piśmienniczej duchowieństwa częstochowskiego należy zestawić je generalnie w pięć bloków tematycznych. Podział ten został oparty na wypracowanych w historiografii klasyfikacjach nauk i badaniach w dziedzinie literaturoznawstwa. Stąd twórczość pisarska księży mieściła się w nurcie nauk teologicznych, nauk humanistycznych, literatury pięknej, literatury faktu i publicystyki.

Opracował ks. dr. Jacek Kapuściński